KURAN VE KONUŞMA

Ayten DURMUŞ

Meşhur bir hikâyedir: ‘Çocuk, babasına, onun kendisini hafta sonu, parka götürmek için söz verdiğini hatırlatır. Babası da yorgundur, dinlenmek ister ve hemen el atındaki gazeteyi alır, gazetenin üzerinde dünya haritası vardır. Onu küçük parçalara ayırır ve der ki: Şu haritayı düzelt sonra gidelim. Birkaç dakika sonra çocuk haritanın yırtık parçalarını yerleştirmiş olarak babasına gösterir.

Baba, şaşkındır ve sorar: - Nasıl yaptın bunu?

Çocuk kısa bir cevap verir:- Haritanın arkasında bir adam resmi vardı, adamı düzeltince dünya da düzeldi.’

İnsanın hayatının ve ilişkilerinin düzelmesi için düzeltmesi gereken ilk tarafı da kuşkusuz ki konuşmasıdır. Çünkü konuşmalar, kelime elbisesi giymiş düşüncelerdir. Bu sebeple tüm ilişkilerin temel taşlarının en önemlilerindendir.

Bu sebeple bugün ‘Kuran’da Konuşma’ konusunu ele alacağız.

1-) KURAN’DA GEÇEN SÖZLE İLGİLİ TAMLAMALAR

Kur’an-ı Kerîm’de konuşma ile ilgili farklı terkipler kullanır. Şöyle ki:

قَوْلًا لَيِّنًا : Yumuşak söz,

قَوْلًا مَيْسُورًا : Gönül alıcı, teselli edici söz,

قَوْلًا كَر۪يمًا : Tatlı ve güzel söz,

قَوْلًا سَد۪يدًا : Sağlam ve doğru söz,

قَوْلًا مَعْرُوفًا : Güzel ve uygun söz,

قَوْلًا بَل۪يغًا : Açık, net ve hikmetli söz

Kavlissabit: Sabit, sağlam söz

Kelimeten tayyibeten: Güzel söz

Kelimetin habıseten: Kötü, pis söz

Lağv: Boş söz

Lehvel hadis: Anlamsız, eğlence için sözlenen söz.

Lahn’il kavl: Sözün ahengi, tınısı, sözün üslubu (Muhammed:30)

2-) KURAN’IN BİÇİMLENDİRDİĞİ KONUŞMALAR

Rabbimiz, Kuran’ı Kerim’de nerede nasıl konuşmak gerektiğine, yani söz söyleme adabına büyük önem verir ve bu konuyu ayrıntılarına kadar ifade eder. Şöyle ki:

*Genele olarak güzel konuşmayı emreder: Kitabımızda “Kullarıma söyle, en güzel sözü söylesinler! (yekullulleti hiye ahsen)” (17/İsra:53);

(‘Görmedin mi ki, Allah nasıl bir örnek vermiştir: Güzel bir söz (kelimeten tayyibeten), güzel bir ağaç gibidir ki, onun kökü sabit, dalı ise göktedir. Rabbinin izniyle her zaman yemişini verir. Allah insanlar için örnekler verir; umulur ki onlar öğüt alır-düşünürler. Kötü söz (kelimetin habisetin) ise, kötü bir ağaç gibidir. Onun kökü yerin üstünden koparılmış, kararı (yerinde durma, tutunma imkânı) kalmamıştır. Allah, iman edenleri, dünya hayatında ve ahirette sapasağlam sözle sebat (kavlissabit) içinde kılar. Zalimleri de şaşırtıp-saptırır; Allah dilediğini yapar.’ (14/İbrahim Suresi, 24-27))

*Doğru konuşmayı emreder: “Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve doğru söz söyleyin (kavlen sedida) ki Allah amellerinizi salih hâle getirsin ve günahlarınızı bağışlasın.” (33/Ahzab:70-71)

*Anne-babaya karşı güzel konuşmayı emreder: ‘Rabbin, O’ndan başkasına kulluk etmemenizi ve anne-babaya iyilikle davranmayı emretti. Şayet onlardan biri veya ikisi senin yanında yaşlılığa ulaşırsa, onlara: “Öf” bile deme ve onları azarlama; onlara güzel söz söyle (kavlen kerima)’ (17/İsra:23); ‘Eğer Rabbinden umduğun bir rahmet için onlardan uzaklaşırsan hiç olmazsa kendilerine gönül alıcı bir söz söyle (kavlem meysura)’ (17/İsra: 28)

*Yoksullarla incitmeden konuşmayı emreder: ‘Fakir-fukaraya, muhtaç ve mahrumlara verecek bir şey bulamıyorsan, hiç olmazsa onlara karşı yumuşak, teselli edici söz söyle (kavlen meysûrâ)’ (17/İsra:28) buyurulur. ‘Güzel söz ve bağışlama, arkasından incitme gelen sadakadan daha iyidir. Allah zengindir, acelesi de yoktur.’ (2/Bakara:263)

İLMÎ YALANLAR

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com

Batı Avrupa merkezli Batı Medeniyeti, daha gelişmiş silahlar icat ettiği andan itibaren gidebildiği her yerde, bulabildiği değerli ne varsa çalarak veya zorla alarak kendi coğrafyasına taşıdı. Teknolojik üstünlük vasıtasıyla ‘teknolojik zorbalık’ ve ‘teknolojik sömürü’ yöntemini kullanarak kendi coğrafyasında bir zenginlik oluşturdu. Bu zenginliğin yardımıyla ortaya çıkardığı yaşam tarzına da ‘insanlığın medeniyette ulaşabileceği son nokta’ adını koymayı uygun buldu.

Evet, Batı teknolojisinin, dünyanın geri kalan çoğu coğrafyasına göre -an itibariyle- ileride olduğu bir gerçek. Fakat bu durum birkaç yüz yıllık bir olgu ve bu da zaten insanlığa hayır getirmedi. Teknolojisinin haricinde, insanlığın ortak kültür ve medeniyetine katkısı ise onun kendi iddia ettiği gibi değil…

Bunu hatırlamak istemeyen Batı, yaşam tarzına yaptığı bu yeni adlandırmadan sonra, medeniyet sandığı teknolojik gelişmişliğinin oluşturduğu güç zehirlenmesiyle bir‘megalomani’ hastalığına yakalandı. Bunun sonucu olarak da dünyanın geri kalanına, sahip olduğu tüm yol ve yöntemleri kullanarak, kendi yaşam tarzını dayattı. Giyim kuşamdan ev tefrişine, dininden dinsizliğine, adabımuaşeretten devlet yönetimine kadar…

Bununla da kalmadı ve

Dünyada ilim, kültür, keşif, icat, sanat, edebiyat adına ne varsa hepsini kendinden başlatarak farklı milletlerin ve medeniyetlerin binlerce yıllık birikimini yok saydı. Megalomanlık neticesi oluşturduğu bu iddiaları da yine ‘ilim’ adına dünyaya dayattı.

Burada ‘edebiyat’ sahası özelinde bizim ülkemizde, sanki bir hakikatmiş gibi öğretilen bazı hususlar üzerinde durmak istiyoruz. Ancak bu konudaki örneklere geçmeden önce, bir itirafta da bulunalım: Ben dâhil, bu durumların doğrusunu bilen hatta öğrencilerine öğreten meslektaşlarım, biz hepimiz, öğrencilerimiz ancak ‘yalan ve yanlışları’ yazarlarsa not verip sınıfı geçiriyor, doğruyu yazarlarsa sınıfta bırakıyoruz. Çünkü doğrular, hazırlanmış ‘Cevap Anahtarı’na uymuyor.

Birkaç örnek:

•          Fabl türünün dünya edebiyatındaki temsilcisi Fransız yazar La Fontaine’dir. (1621-1695)

Doğrusu: Hintli filozof Beydaba’nın (MÖ. 1.yy) Kelile ve Dimne adlı kitabı fabl türünün bilinen ilk örneğidir. Batı öyle istiyor diye yüzlerce yıllık bu eseri yok sayıyoruz.

•          Hikâye türünün dünya edebiyatındaki ilk örneği İtalyan yazar Boccacio’nun (1323-1375) Decameron adlı eseridir.

Doğrusu: Pek çok farklı kaynakla birlikte adı, tarih kitaplarında ve Oğuz rivayetlerinde ‘Korkut Ata’ olarak geçen Dede Korkut’a (570-632) ait, 9-11. yy’lar arasında oluşumunu sürdürüp asırlarca dilden dile nakledilerek 14. yy’da son şeklini alan ve 15.yy’da yazıya geçirilen Dede Korkut Hikâyelerini hangi edebiyatçımız bilmiyor?

•          İngiliz yazar Daniel Defoe’nin 1719’da baskısı yapılan ve ilk İngilizce roman kabul edilen Robinson Courosse adlı kitabı, dünya edebiyatındaki ilk ‘yalnızlık’ romanıdır.

Doğrusu: İlk yalnızlık romanı, 57 yıllık ömrüne 250’den fazla eser sığdıran Buharalı İbn Sina (980-1037)’nın ve Endülüslü filozof İbn Tufeyl’in (1106-1186) yazdıkları, hem roman türünün hem de felsefi roman türünün ilk örneği Hay bin Yakzan adlı eserdir.

•          Roman türü, Batı edebiyatının ortaya koyduğu bir türdür.

Doğrusu: Hindistan’dan başlayarak İran, Irak ve Suriye’yi, oradan Mısır’daki Türkleri de içeren hikâyeler dizisi olan Bin Bin Gece Masalları (8.yy-16.yy) başta olmak üzere, Batı, genelde Doğu’ya ve daha özelde İslam Medeniyetine ait eserlerden kopyaladığının kaynağını vermemiştir. Bin Bir Gece Masallarından alınarak neredeyse hiçbir değişiklik yapılmadan yazılan iki romana örnek vermek istiyorum: İki Şehrin Hikâyesi, Simyacı. Simyacı romanının öyküsü aynı şekilde Mevlana’nın Mesnevi’sinde de geçer. Artık yazar hangisinden (ç)aldıysa…