TÜRKÇENİN KAVRAM GEREKSİNİMİ

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com 29.07.2021

1. BÖLÜM: Türkçenin Durumu

Bir toplumun gücü dilinden, dilin gücü de kavram zenginliğinden anlaşılabilir. Türkçenin gücü de sözcük türetme yeteneği, sözcük zenginliği ve edebiyatın doruğu sayılan güçlü şiirlerinden anlaşılabilir. Türk dilinin edebi gücünü; kulakla birlikte yüreğe ulaşan, sözleri kişiyi bilgeliğin doruklarında dolaştıran, derin anlamları gönül gergefini ince ince işleyen, esintileri yüreğe erdem tohumları saçan koşmalar, türküler, atasözleri, deyimler, bilmeceler, tekerlemeler vb. kanıtlamak için yeterlidir. Türkçe edebi alanda güçlü olduğu gibi; hukuk, tıp, felsefe başta olmak üzere tüm bilim dallarında da gerekli kavramları üretecek güçtedir.

İnsanlar bulundukları konuma, ilgi ve bilgilerine göre en önemli durum ve sorunu belirlerler. Eğitimciler içinse en önemli sorun yetersiz-yanlış eğitim ve bu eğitimden çıkmış kişilerdir. Zaman zaman herkesin şikâyet ederek söz ettiği 250-300 sözcük ile konuşan diplomalı kişilerden söz etmekteyiz. Kendi dilini doğru düzgün bilmediği için konuşurken sürekli ‘ııı’layan, ‘yani’ diyerek nasıl anlatacağını bilemeyen, ‘demek istiyorum ki’ diyerek kendi sözünü yanlış anlaşılma korkusuyla açıklamaya çalışan, daha da sıkışırsa başkası konuştukça ‘aynen’ diyerek düşüncelerini kendi sözleriyle anlatmak istemeyen kişilerden söz etmekteyiz.

KURBAN OLURUM SANA!

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com 20.07.2021

Kurban Bayramının dördüncü günü, köyde bulunan birkaç aile büyüğünü ziyarete gidecektik. Hazırlandık, çıktık; köye geldik. Çoğu çok yaşlı olan epece kişiyi ziyaret ettik. Oğulları, kızları evlenmiş gitmiş, kimi başka kentlerde kimi başka ülkelerde yaşıyorlarmış. 

Bunlardan kurban kesen de olmuştu, kesmeyen de. Kimi yoksulluktan kimi de etle uğraşacak gücü olmadığından kesmemiş, kurbanını bildiği yoksul bir aileye bağışlamıştı. Bilmediğim kişilerin evlerine girip çıkmaktan, hep aynı sözleri tekrar etmekten yorulmuştum. Kendim için bu ziyaretleri hiç de anlamlı bulmuyordum. 

Sonuncu ev dediler bir eve daha girerken. Dokunsan yıkılacakmış gibi duran bahçe duvarına dayanmış iğreti tahta kapıyı kenara çekti en önde gidenlerden biri. Duvarın ilerisinde duran yüksek, siyah rengi güneşte ışıldayan bir araba da dikkatleri hemen çekmişti. Aileden biri: ‘Hasan mı gelmiş ki?’ dedi. Bir başkası: ‘Bilmem ki!’ diye cevap verdi. 

Evine geldiğimiz yaşlı teyzenin tüm öyküsünü, bahçe kapısının önünden bahçenin en gerisinde duran eski odaya varana dek öğrenmiştim. Esme teyze, iki kız bir erkek çocukla dul kalmış. Kocasını vurmuşlar ancak katili bulunamamış. Eşinden kısa süre sonra kaynana ve kayınbabası da ölmüşler.

ÜTOPYADAN KÜÇÜREK ÖYKÜLER-3

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com 16.07.2021

BANA ANNEM SİZİN KADAR KARIŞMIYOR!

Okuldaki yönetim ve dersine giren tüm öğretmenlerinin uyarılarına rağmen Lina öğrenciler için geçerli kuralların hiçbirisine uymak istemiyor, bu nedenle de sürekli uyarı alıyordu. Sınavların yapıldığı günlerden birinde uygunsuz davranış, oturuş, duruş, giyinişi nedeniyle sınavı yapacak öğretmen onu uyardı. Can sıkıntısıyla yüzünü ekşitip öğretmenin uyarısıyla sınav kâğıdının önünü kapatan çantayı bir hışımla alıp yanındaki boş sıraya koyarken şöyle dedi: ‘Hocam, bana annem sizin kadar karışmıyor.’

Sınav bitti, sınav kâğıtlarını dersin öğretmenine teslim eden yılların deneyim ve birikimine sahip Türkan öğretmen, çantasından çıkardığı not defterine şunları yazdı:

‘Sevgili anneler-balalar! Bilmem ki siz ne yapıyorsunuz? Neden çocuklarınızın eğitimi ve terbiyesiyle ilgilenmiyorsunuz? Bilin ki sizin vermediğiniz eğitim ve terbiyeyi biz öğretmenler veremiyoruz. Sonra da toplum olarak hep birlikte ‘Bu edepsiz-terbiyesiz nesil nerden çıktı?’ diye sızlanıyoruz.

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI EĞİTİMİNİ HANGİ DİLLE YAPMAKTAYIZ?

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com 07.07.2021

Dünyadaki her ülke, eğitim-öğretim sürecinde kendi toplumunun kültür aktarımını yapmaya çalışır. Bu aktarım, ‘din, dil, edebiyat, tarih, müzik, spor’ başta olmak üzere her alanı kapsar. Bu bağlamda Türkçe ve Türk Dili-Edebiyatı eğitim-öğretimini ele almak istiyorum.

Türkçe Eğitim-Öğretimde Kavram Sorunu:

Eğitim-öğretimi yapılan her bilim dalı için öncelikle gerekli olan o bilim dalının kavramlarıdır. Çünkü bilim ancak anlamları belirlenmiş veya bilinen kavramlar üzerine yapılabilir. Bu nedenle dilin kavramlar açısından zenginliği ve güçlülüğü son derece önemlidir. Başka dillerden ödünç alınan kavramlarla yapılan çalışmalar, alanın başkasına ait olduğunu her durumda ortaya koyar. Çünkü böyle kavramların kullanıldığı süreçte ilgili kişiler, sürekli o kavramların köklerini, o yabancı dildeki anlamlarını açıklamak zorundadırlar. Oysa bilim, kavram öğretimi değil, kavramların bilinmesinden sonraki süreçtir. İşte bu yanlış nedeniyle eğitim-öğretim çalışmalarımız bilim değil, bilimsel sürecin bir önceki dönemi olmak zorunda kalıyor.

ÜTOPYADAN KÜÇÜREK ÖYKÜLER-2

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com 26.06.2021

YAŞAYARAK ANLAMAK

İşten çıkar, çevredeki oturulabilecek yerlere doğru yavaş yavaş giderlerdi tüm meslektaşları. Oysa beklenen davranış, işin yorgunluğunu atmak için herkesin kendi evine doğru gitmesiydi. Gitmezlerdi.

Hep merak etmişti, böyle kişilerin neden evlerine gitmeyip sağda solda oyalanmalarının nedenini. Şu anda ise şöyle dua ediyordu: Rabbim! Merak ettiğim her durumu bana yaşatarak öğretme… Çok yoruldum çok… Ve ben kendime gidecek bir yer de bulamıyorum. Yutkunarak bastırdığı duygularını sanki bakışlarından okuyacaklarmış gibi kaygılar içinde, sanki adımları daha çok geri geri gider gibi eve doğru yürüyordu.

KARINCA YÜRÜYÜŞÜ

Yürüyordu karınca ağır ağır, sonunda yuvasına geldi, oturdu bir köşeye. Baktı sağa sola, yavrularına, her köşesine emek verdiği yuvasına… Çok yorgundu, gözlerini yumdu. Dinlenmeye kendine gelmeye çalışken sırtındaki yükten zorlanıp yolda düştüğünde kendisine sorulan soru geldi aklına.

SİSLER ALTINDA

Her yeri sis doldurdu, görünmez direkleri
Kapladı gönülleri, korkusuz yürekleri…
Bekledi herkes bu sis bir sebeple gidecek 
Çıkacak bir esinti hepsini götürecek.
‘Gitsin!’ dedi insanlar ‘Bu sis, gitsin, gelmesin
Uzak dursun bizlerden tanımasın, bilmesin
İster dağ ister çöle ister göklere gitsin
İster yedi kat yerin derinlerine insin
Bizi boğan bu körlük bitsin artık yetişir!’ 
Demişlerse de sisler bir yere gitmemiştir.

Üstünden nice yıllar gelip geçti, sis durdu 
Yaşanan bu körlükte nice kuşaklar doğdu
Başka hali nasıldır bilmediler dünyanın 
Sandılar hep böyleydi akışı tüm zamanın.

Dediler ki büyükler: ‘Biz eskiden bakınca 
Zorlanmadan görürdük uzakları yakınca 
Birdi bize yerlerin gün değmez ıssızları
Gece göğü dolduran o parlak yıldızları’

Güldü gençler dediler: ‘Ne oluyor bunlara
Başladı şu büyükler o eski masallara
Gerçekçi olmuyorlar, nedendir bilemedik
Kaç kere ‘Bu masalı bırakın artık!’ dedik
Eskiden şu şöyleymiş, eskiden bu böyleymiş
Nasıl bir eskiyse bu güya her şey güzelmiş. 
Değil sade yanına vardıkları ağacı 
Görüyorlarmış güya bakınca tüm ormanı 
Hani bunun kanıtı, tabii ki inanmadık
Olmayacak düşlerin peşinde uyanmadık.’

III- İYİ Kİ SİZLER VARSINIZ- SEVGİLİ GENÇLER!

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com 09.06.2021

III- İYİ Kİ SİZLER VARSINIZ- SEVGİLİ GENÇLER!

YILMAZ

Gece saat on gibiydi, telefonuma arka arkaya mesajlar gelmeye başladı. Ben zorunlu olmadıkça gece saatlerinde mesaj göndermeyi doğru bulmadığım için bir süre bakmadım. Ancak arka arkaya gelen mesajlar beni meraklandırdı, baktım.

Birkaç yıl önce mezun ettiğim Yılmaz adlı bir öğrencimmiş. Yılmaz, arada bir mesaj gönderir, hatır sorar, kendisi hakkında bilgi verirdi. Şu anda okuduğu fakültenin üçüncü sınıfındaydı. Mesajlarını okudum. Hızlı bir şekilde yazdığını cümle düşüklüklerinden anlamıştım. Özetle şunları diyordu: Kaldığı yurda uzun süredir ödeme yapamamış, borcu birikmiş. Ailesi ağabeyine yaptıkları düğün nedeniyle ona para göndermekte sıkıntı yaşamışlar. Kaldığı yurttan kendisine üç gün süre vermişler, geçmiş borcunu ödemediği takdirde yurttan çıkaracaklarmış. Durumunu anlattıktan sonra şöyle diyordu: ‘Hocam, size böyle bir mesajı çok çaresiz kalmasam yazmayacağımı bilirsiniz. Acaba bana burs falan bulabilir misiniz, yapabileceğiniz bir şey var mı?’

DEĞER EĞİTİMİ VE OKULLARIMIZ

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com 30.05.2021

Değer Nedir: İnsanlığın yüzyıllar içinde oluşturduğu bireysel, toplumsal, evrensel ilke ve ölçülere değer denir. Bunlar insanlar için bilmeye, inanmaya, yaşanmaya, savunmaya değecek olan düşünce ve davranış ilkeleridir. Değer, bir varlığın önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, karşılıktır. Toplum söz konusu olduğunda değer; bir toplumda bulunan toplumsal, kültürel, ekonomik, bilimsel değerleri kapsayan soyut ve somut ögelerin bütünüdür. Bu nedenle değer, yalnızca ahlâk ile ilgili bir konu değildir. Ahlâk değerleri, ilke koymak ve tüm toplumu zorlayıcı bir güce sahip olması bakımından daha farklıdır. Genel olarak kişiyi erdemli, üstün, olgun kılan her tavır ve davranış değerler başlığı altında ele alınır. Erdem, kişide bulunan tüm duygu ve düşüncelerin iki aşırı uçtan uzak kalan denge halidir.

Değer sözcüğü ‘ahlâk, norm, etik’ kavramları ile ilişkilidir.

Ahlâk: 1. Toplum içinde kişilerin uymak zorunda oldukları kurallar, ilkelerdir. Bu kural ve ilkeler belli bir kültür içinde oluşmuş, tarihsel süreç boyunca inançların etkisiyle belirlenmiş, tanımlanmış, düzenlenmiş, töreleşmiş, gelenekleşmiş toplumsal kurallar bütünüdür. 2. Bireydeki huy, karakter, yaratılış, yapı; kişide yerleşik toplam özellikler ve bu özellikler sonucu olarak bireyin ortaya koyduğu davranışlardır. 3. Ahlak üzerinde araştırma yapan bilim dalıdır.