ŞAHSİYETİN KORUNMASI HAKKINDA

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com-21.06.2019

İnsan hayatı, ‘zorunlu kader’ güzergâhında ‘seçilen kader’ yürüyüşüyle yaşanır. Çünkü kişi, kendi dışındaki pek çok durum, konum ve oluşumu hazır bulur ancak tüm bu şartlar içinde ‘ne olup olmayacağına, ne yapıp yapmayacağına’ fiziksel, ruhsal, duygusal yeteneklerini geliştirip güçlendir(eme)mesi doğrultusunda, gücü oranında kendisi karar verecektir.

Kaderin ilahî boyutunda insan sanki rüzgâr önündeki yaprak, ırmak içindeki su gibidir. Bu alan, soy, beden, renk, ana-baba, yaratılış zamanı, doğduğu coğrafya, cinsiyet vs. konularına matuftur. Bu hususlar için ‘O'nun, alnından yakalayıp denetlemediği hiçbir canlı yoktur.’ (11/Hud:56) buyrulmuştur.

Kaderin beşerî boyutunda ise insan, iradesini kullanabildiği her yerde kullanabilir, karar alır ya da kendisini başkasının kararlarına ve iradesine bırakabilir. İradenin yani seçme imkânının olduğu her yerde, beşerî kader insanın uhdesine bırakılmıştır. Bunun için ‘Biz, her insanın kaderini kendi çabasına bağlı kıldık.’ (17/İsra:13), ‘Herkes kendi kişiliği ve inancı (mizacı, meşrebi ve yaratılışı, fıtratı, şakilesi) uyarınca hareket eder.’ (17/İsra:84) buyrulmuştur.  

İnsanın şahsiyeti başta olmak üzere her anlamdaki varlığı ‘ilahî kader ve beşerî kader’ ortasında oluşur. Şahsiyet; kişi, değerli kişi, kişilik, belirgin özellik anlamlarına gelir. Osmanlı Döneminde ise bir kimsenin kendisine mahsus ahvâli, şahıs olma, karakter sahibi ve makbul bir insan olma anlamlarında kullanılmaktaydı. En genel anlamda ise şahsiyet, akıl ve iradesini kullanabilen kişidir. Bu anlamda mesela bebeğe veya çocuğa şahsiyet denilmez.

Hiç şüphesiz ki irade de insandaki akıl gibidir. Kişi eğer aklını kullanırsa akıllı biri olduğunun anlamı olur. Yok eğer aklını kullanmayıp akılsızlar gibi davranırsa aklının olmasının bir anlamı olmaz. İrade de böyledir ancak kullanılırsa anlamlı olur.

İnsanın iradesini doğru kullanması ailede başlayan bir süreci gerektirir. Bu sebeple ruhen, zihnen, fikren sağlıklı nesiller ancak alt yapısı düzgün, sağlam ailelerde yetişir. Alt yapısı her anlamda bozuk üstelik öfke, nefret, şiddet ortamında yetişen kişiler, güç ve imkâna ulaştıklarında çoğu kere anne-baba, eş, çocuklar ve genişleyen akraba çevresi de dâhil olmak üzere herkese karşı her türlü davranış bozukluğu gösterebilirler. Görgüsüzlük, sonradan görmelik, bu anlamdaki davranış bozuklukları arasında en hafifidir.

Bu bağlamda insanın şahsiyetinin korunması ve oluşmuş insan şahsiyetinin bozulmaması için gerekli bazı temel ilkeler bulunmaktadır. Bunlar hem insanların eğitim ve terbiyesinden sorumlu olan kişiler tarafından öğretilmeli hem de her insanın bizzat kendisi yaşı kaç olursa olsun bu hususlarda bilgilenmeye çalışmalıdır. Bunların bazıları şunlardır:

Her insan;

• İnsan eğitiminin bir ömür boyu sürdüğünü öğrenmeli, ilim ve irfanını artırmak için sürekli bir çaba içinde olmalıdır. 
• Doğru-yanlış, helâl-haram, iyi-kötü, faydalı-zararlı nedir, en açık şekilde öğrenmelidir. Bu anlamda kişi bu hususlardaki ölçünün kaynağı olan dinini öğrenmeyi önemsemeli ve bu hususta gayret göstermelidir.
• İradesini doğru, yeterli ve yerli yerinde kullanmayı öğrenmelidir.
• Dünyevî ve uhrevî hedef(ler)ini belirleyerek, bunların adını açık bir şekilde sık sık ifade etmelidir. Hedef sapması yaşayıp yaşamadığı açısından kendisini zaman zaman kontrol etmelidir.
• Kendisine, aile fertlerine, vatan- millet ve devletine, tüm insanlara, diğer canlılara ve evrene karşı görev ve sorumlulukları olduğunu bilmeli, bunları öğrenmeli ve gerekenleri yapmalıdır.
• Erdemli, anlamlı ve soylu bir hayat yaşama amacına sahip olmaya çalışmalıdır.
• Dünyanın çalışma yeri olduğunu bilerek sürekli çalışmalı, çalışmayı zevk haline getirmelidir.
• Hakkı olmayan her şeyden uzak durma bilincine sahip olmalıdır.
• İnsanların alın terine basarak ve başkalarının hakları olan şeyleri -onlar bilmese bile- herhangi bir yolla gasp ederek ulaşılacak hiçbir hedefin sağlayabileceği bir mutluluk olmayacağını bilmelidir.
• Bildiği önemli her ne varsa bunları ihtiyacı olan başkalarına da öğretme çabası içinde olmalıdır.
• İnsanî ve ahlâkî olarak zaafları nelerse bunları belirleyerek gidermek için neler yapabileceğini tespit etmeli, gerekenleri yapmaya çalışmalı, bu çabanın şahsiyetini geliştirme çabası olduğunu bilmelidir.
• Meslekî, ilmî, dinî ve ahlâkî konularda bilmediklerini öğrenme yollarının neler olabileceğini, bunları nasıl yapabileceğini belirlemeli ve gereken çabayı göstermelidir.
• Bulunduğu duruma göre gerekli olan teknolojileri kullanmayı öğrenmelidir.
  Devamını oku: ŞAHSİYETİN KORUNMASI HAKKINDA

BİR ZÜMRÜDÜANKA HİKÂYESİ - 23

Bir Zümrüdüanka Hikâyesi -22

AŞK VE SEVGİ VADİSİ

Döndüğü anda karşısında, bülbülü gördü. Konuşmaya gelmişti. Söyle anlamında bülbüle baktı. Bülbülün de soruları vardı.

-      Bizim nereye doğru gideceğimiz belli değilmiş öyle mi?

-      Öyle.

-      Gittiğimiz yerde, ne bulacağımız da belli değilmiş öyle mi?

-      Evet, öyle.

-      Peki ya düşlediğimiz hiçbir şeyi bulamazsak ne olacak?

-      Ben de bilmiyorum ne olacak?

-      Öyleyse bu kadar belirsizlik içerisinde bizi nasıl peşine takıp götürürsün?

-      Ben sizin hiçbirinize bizim peşimizden gelin, dediğimi hatırlamıyorum.

-      Fakat biz, sizin gibi bilge ve üstün niteliklerle donanmış iki kuşun gitmek için yola çıktıkları yerin, kesinlikle yaşadığımız yerden daha iyi olabileceğini düşünerek peşinize takıldık.

-      Biz bir bilinmeze doğru gidiyoruz.

-      Nasıl yaparsınız böyle bir şeyi?

-      Gerçek bu?

-      Peki bunu neden yapıyorsunuz? Siz de biz de yaşasaydık yuvalarımızda, topraklarımızda, bildiğimiz yerlerde? Neden?

-      Başka bir şey yapmak elimizden gelmiyordu. Gitmek zorunda hissettik kendimizi ve yola çıktık. Çıkmasaydık eğe yalayan kedi gibi kendi kanımızda olmasa da kendi duygu ve düşüncelerimizin girdabında boğulacaktık. Başka çaremiz yoktu.

-      Peki biz ne olacağız şimdi, onca yol geldik peşinizden, daha iyi olacak diye fakat sen şimdi diyorsun ki ‘Biz bir bilinmeze doğru gidiyoruz.’ Madem öyle hep beraber dönelim. Neden kendinizi de bizi de tehlikeye atıyorsunuz.

-      Bu bizim için mümkün değil.

-      Ya biz?

-      Siz her zaman özgürsünüz, ne isterseniz yapabilirsiniz. Ben sizin her kararınıza saygı gösteririm. Zaten gelirken bana sormadınız, eğer geri dönmek istiyorsanız, dönerken de sormanıza gerek yok.

-      Öyle mi? Doğru söylüyorsun. Peki sizin yolculuğunuz daha ne kadar sürecek?

-      Bilmiyorum?

-      Gerçekten mi?

-      Evet, gerçekten.

Bülbül, hiç sesini çıkarmadan döndü. Diğer bülbüllere durumu anlattı.

-   Arkadaşlar, hepiniz durumu biliyorsunuz. Birbirinizle konuşun, danışın bir karara varalım.

Bütün bülbül türleri oradaydı: Nar bülbülü. Nil bülbülü, Ak kulaklı bülbülü, Tepeli bülbül, Çalı bülbülü, Ötleğen kuşu. Her birisinden bir temsilci söz aldı. Hep beraber durum değerlendirmesi yapmaya başladılar.

-      Biz karanlık geceleri sesimizle şenlendiren varlıklarız, Davud peygambere ilham veren kuşlarız, nasıl bir bilinmeze doğru gideriz?

-      Ormanlar, ağaçlar, bahçeler, çiçekler bizimle tamamlanır. Kimileri sanır ki biz sadece süslüyoruz buraları. Hayır, buralardaki bütün zararlı böcekleri yiyerek hepsini koruyan biziz. Oralar bizsiz ne olacak şimdi, hiç düşünmedik bunu.

-      İnsanlar, bizim için şiirler yazar. Var mı başka hakkında bu kadar şiir yazılan bir kuş türü? Mesela kan davalımız Alaca Baykuş için yazılmış bir tek aşk şiiri var mı? Ama insanoğlu çok garip tabi, bizim neden kendi cinsimizden kuşlara âşık olacağımızı değil de bahçelerdeki güllere âşık olduğumuzu yazarlar, bunu anlamak mümkün değil. Hâlbuki biz, kenarına konduğumuz güle değil, âşığı olduğumuz bülbüle ilan etmekteyiz aşkımızı.

-      Benim âşığı olduğum bülbül, bir gece sabahlara kadar ona olan sevgimi anlattıktan sonra beni anladı ve gönlünü açtı. İnsanlar bu yüzden bazen ‘gece kuşu’ diyorlar bize. Yine uykusuz gecelerimden birinde, beni o gece dinleyen Ayten Hanım ‘Demek şeyda bülbül adını bunun için verdiler sana?’ diyerek bulunduğum yere su koydu ve yiyecekler serpti. Benim ağlamamı, canıma batan dikenden sanmışlardı insanlar, hâlbuki ben, bülbülümün bir başka bülbüle meyletme ihtimali için ağladım durdum. Biz şimdi burada hep birlikteyiz fakat insanlar bizi görmezlerse aşklarını anlatacak şiirler yazmak için neden ilham alacaklar? Dönelim.

CUMACELİK

Sekülerleşmeye ve Küreselleşmeye Karşı

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com-24.05.2019

Her insan, her durumda, bir sürü başka kişinin bulunmak istediği yerdedir. Ancak o kişi, kendisi de o anda başka kişilerin yerinde olmak istediği için başkalarının kendisine imrenen bakışlarının farkında olmaz. Belki bu yüzden ‘Hayat şartları sizinkinden daha aşağı olanlara bakınız; sizden daha iyi olanlara bakmayınız. Bu, Allah’ın üzerinizdeki nimetini hor görmemenize daha uygun bir davranıştır.’ (Müslim, Zühd 9. Ayrıca bk. Tirmizî, Kıyamet 58, Libâs 38; İbni Mâce, Zühd 9) buyurmuştur Peygamberimiz. Çünkü bu tavır kişiyi kendisine dingin ve iyi hissettirir. İşte insanların ‘mutluluk’ diye aradıkları şeyin kapısı orasıdır. Bu kapının içerisine ise her kişinin sahip olduklarından, bunlara sahip olmayanları faydalandırarak ve bu yolla onları mutlu ederek girilebilir. Çünkü mutluluk kapısından yalnız girmek yasaktır.

Günlerden herhangi bir perşembe: Sabahtan başlayan bir hazırlık, öğleden sonra yavaş yavaş sonuçlanıyor. Hazırlanan pişirilmiş yemekle birlikte bir miktar yemeklik malzeme, dışarıdan ne olduğu bilinmeyecek şekilde hazır edilerek evdeki uygun yaştaki çocuk ve gençlerle gideceği yerlere gönderiliyor. Bu malzemeyle giden çocuğun cebine bazen de bir miktar para konuluyor ve elindekileri verdikten sonra parayı verirken şöyle demesi söyleniyor: ‘- Teyze, annemin size borcu varmış, birazını gönderdi, kusura bakmasın, dedi; gerisini de eline para geçtikçe gönderecekmiş.’ (Esasında böyle bir borç yoktur.) Perşembe günü akşam namazı vakti girene kadar bir sürü evden bir sürü eve böyle malzeme gider ve insanımız bunun adına ‘CUMACELİK’ derdi. Eğer bu hazırlık perşembe gününde yetişmeyip ertesi güne kalmışsa yapılacak infakın cuma vakti girmeden yerine ulaştırılmasına çalışılırdı.

Hasat mevsiminden sonraki herhangi bir perşembe: Bir ailede, mevsim sonu hasadından aile, kendilerine kış boyu yetecek ekmeklik un hazırlarken fazladan 5, 6 çuval daha buğday öğüttürüyorlar. Her mahallede birkaç arabanın bulunduğu o yıllarda, bu fazla çuvalların her biri arabanın arkasına yerleştiriliyor ve teker teker gecenin çok geç bir vaktinde, gideceği evlere götürülüp kapının önüne sessizce bırakılıyor ve sessizce dönülüyor; perşembeyi cumaya bağlayan bir gecede… Bu dağıtım her yıl yapıldığı için o evde oturanlar ‘Acaba kimin bu?’ demeden sabah çuvalı görünce sevinerek dualarla içeri alıyorlar.

İnsanımızın ‘Cumacelik’ adını vererek yaptıklarının anlamını öğrenmemiz seneler aldı. Onlar kendilerini, perşembe gününün akşamına, akşam namazıyla birlikte giren cuma gününün gecesine ve cuma namazı vaktine hazırlıyorlarmış. Şöyle ki: Perşembe gününü oruçlu geçiren kişi, iftardan önce bir şeyler infak ediyor çünkü ‘pazartesi ve perşembe’ günlerinin/gecelerinin ‘amellerin arz vakti’ (Hakîm Tirmizî, Nevadiru’l-Usul, 2/260; Ameller, pazartesi ve perşembe günleri arz olunur. Ben de amelimin oruçluyken arz olunmasını isterim. [Tirmizî]; Pazartesi ve perşembe, günahlar affedildiği için oruç tutuyorum. [Müslim]; Cennetin kapıları pazartesi ve perşembe günleri açılır. [Müslim]) olduğunu düşünüyor; af ve mağfirete nail olarak dualarının kabule daha yakın olması için Allah’ın hoşuna gidecek şekilde hazırlık yapıyorlarmış. İkinci olarak, cuma günü duaların kabule en yakın olduğu öğle namazı vaktinden önce infakta bulunarak Yaratıcıya el açmak için bir ön hazırlıkmış.  Yani kişi ‘Ben insanım ve Allah’a muhtacım.’ diyerek muhtaçlara veriyor ki Allah’tan istemeye yüzü olsun. Veriyor ki ‘Şunu ver Allah’ım!’ diyebilsin. Biliyor ki Allah, verene verir; vermeyene...

Şimdi 1440. yılımızın Ramazan iklimindeki bir perşembesinde bunlardan neden söz ediyorum? Çünkü buna benzer ortamlarda yetişen kişiler, kendiliğinden, içinde yaşadıkları topluma karşı sorumlu oldukları bilincine sahip oldular. Kendiliğinden, büyüklere karşı edepli olmayı öğrendiler. Kendiliğinden, yapılan iyiliğin mümkün olduğunca örtük kalmasının daha güzel olduğunu öğrendiler. Maddi durumları nasıl olursa olsun, bunlar, ‘Veren el’ (Buhârî, Zekât 18; Müslim, Zekât 94-97, 106, 124) olmaya ayarlı bir şahsiyet haline geldiler. Bunların gençlikleri de güzel oldu, yetişkinlikleri de.

Şimdi 2019 yılının herhangi bir perşembesi: Yer Güvenpark metro girişi. Merdiven boşluğunda çay ve sigarasını içen adam, çayını bitirdiği anda elindeki kâğıt bardağı ayağının az ötesine fırlattı. Yumuşak adımlarla merdivenden inen 60 yaşlarında gösteren, temiz giyimli bir erkek, sesinin en nazik tonuyla ve çöp kutusunu işaret ederek: - Beyefendi, bu yaptığınız olmadı, dedi. En fazla 28-30 yaş arası kadar görünen bu zayıf yapılı genç adam, zannımca oradaki esnaflardan birisi olmalıydı. Birden kabararak ve sesini becerebildiği kadar kalınlaştırarak: - Ben istersem olur, dedi. Diğeri yürümeye devam ederken tekrar cevap verdi: - Hayır, sen değil yanlışı kim yaparsa yapsın doğru olmaz. Genç adam arkasından onun duymasını isteyerek bağırdı: - Ben ne istersem, o, olur!

BİR ZÜMRÜDÜANKA HİKÂYESİ - 22

Bir Zümrüdüanka Hikâyesi -21

İSTEK VADİSİ

Kanat sesleri arasında olabildiğince düzgün bir uçuşla gidiyorlardı. Şüphesiz ki herkesin bu yolculuktan sonra ulaşmak istediği farklı hayalleri vardı. Herkes kendi hayaline doğru uçmanın mutluluğunu yaşıyordu. Fakat esasında hiç kimse bu yolculuğun sonunda ne olacağını bilmiyordu. Bülbül, yorulduğunu hissediyordu. Kanarya da acıkmıştı iyice.

Rade ve Zümrüdüanka’da yorulmuştu. Çünkü bu ikisi de arkalarına takılan ve kendileri gibi uçamayan kuşlara uyum sağlamak için çok yavaş uçmaya çalışmaktan yorulmuşlardı.

Rade, Zümrüdüanka’nın yorgunluk hissini dağıtmak için ne yapması gerektiğini düşünerek uçuyordu. Düşünceleri, kendi eğitim yıllarına doğru gitti. Binlerce kuş ortasında, en iyi olmak için çabaladığı yıllara…

Yönetici Allı Horoz, tüylerini iyice kabartmış bir şekilde konuşuyordu, Kanatlılar Eğitim-Öğretim Kurumunun ortasındaki kürsüde. Bu bölüm, kurumun ‘Yüksek Uçuş Bölümü’ olarak adlandırılıyordu. Bir yanda kartallar, bir yanda şahinler, bir yanda kırlangıçlar, bir yanda leylekler ve diğerleri de arka arkaya uzayıp gidiyordu.

Güzel tüyleri ardında açılmış bilge tavus kuşu, yaşlılığı sebebiyle artık zor duyduğu için yanındakine sordu:

-      Ne diyor bu Allı Horoz yine?

Oradaki bir kuş cevap verdi:

-      Kartallara uçmamaları gerektiğini öğretiyor.

-      E haklı, doğru söylüyor, derken kibirle kuyruk tüylerini toplayıp başını yukarı doğru kaldırırken göklere hasretle bakıyordu.  

Onun yanındaki kuş söze karıştı:

-      Allı Horozun hocalığı, en fazla sabah erken ötme konusuyla, kümes nasıl yönetilir, hususundan ibaret olmalıydı. Kanatlılar Eğitim-Öğretim Kurumunun Yüksek Uçuş Bölümüne, en yüksek yerlere kadar uçabilen kuşlardan biri yönetici olmalıydı.

Tavus kuşu, öfkeyle döndü, kuyruk kanatlarını titreterek deve kuşlarının yanına gitti. Fısıldayarak durumu onlara özetledi. Birbirlerini onaylayarak şöyle diyerek ötüştüler:

-      Ahmak bunlar, ahmak bunlar…

Kenarda duran bülbül ve kanaryalar da karıştı sözü:

-      Çok yükseklerde uçmak sağlığa zararlı, büyüklerimiz bize hep bunu öğütlediler.

Deve kuşları da seslendi öte taraftan:

-      Biz de kuşuz ama toplumu ifsat edecek böyle şeylere hiç sebep olmuyoruz. Böyle şeylere sebep olmayı, doğru da bulmuyoruz. Nedir bu, ‘Biz kartalız ama?’, ‘Biz şahiniz ama?’ deyip durmalar. Ne olmuş yani biz de kuşuz hem de deve kuşuyuz. Lütfen herkes haddini bilsin.

Tavus kuşlarıyla deve kuşlarının arasına tavuklar da katıldı ve hep birlikte ötüşmeye başladılar.

-      Ahmak bunlar, ahmak bunlar, diyorlardı. Fakat insanlar onların ne dediğini anlamadıklarından, acıktılar zannıyla yemleri yenilediler.

Rade, Zümrüdüanka’nın sesiyle daldığı anılardan uzaklaştı. Ne kadar üzülüyordu o zamanlar ne kadar acı çekiyordu. Bazı şeyleri biliyor, anlıyor ancak anlatabilecek bir kuş diline de henüz sahip değildi.  

-      Rade, dedi, Zümrüdüanka, görüyor musun, bu yol, İstekler Vadisi’ne gidiyor.

-      Evet, dedi Rade

-      Fakat burasının ucu bucağı görünmüyor. Ne tarafa doğru döneceğimiz de belli değil. Ne dersin, kuşları durdurup durumumuzun açıklamasını yapalım mı?

-      Evet, tabi ki bir açıklamama yapmamız gerekiyor. Çünkü herkesin bu yolculuktan çok farklı beklentileri var. Fakat şu anda hiçbirimiz uzağı bırak önümüzü dahi göremiyoruz.

Zümrüdüanka ve Rade, konabilecekleri bir yere geldiklerinde, konma işareti verdiler ve arkalarına takılan kuşlarla birlikte kondular. Herkes hem biraz dinlenmek hem de biraz yem yemek istiyordu. Bark ve Işık’ta Rade ve Zümrüdüanka’yla birlikte dördünün yiyeceklerini hazırlamaya başladılar. Zaten Zümrüdüanka çok az şey yiyordu, esasında Rade de öyleydi. Neredeyse hazırladıklarının çoğunu kendileri yediler. Biraz da uyuyup dinlendiler.

RAMAZAN BENİ NE YAPSIN?

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com-05.05.2019

Eşyaların insanlardan değerli olduğu evlerde yaşamanın verdiği sıkıntı ve yorgunlukla iç dünyasını yıpratıp yaşlandırırken dış dünyasını süsleyen zincirinden hoşnut kölelerin hiçbir zaman, gerçekçi ve anlamlı bir özgürlük savaşı olamamıştır. Böyle olan kişi, farkına varmadan bir hedef sapması yaşıyor; vicdanına ve Yaratıcısına karşı ‘özgürlük ve bağımsızlık savaşı’ verip kazanabileceğini sanarak kendisini insanlıktan çıkarıyor, hayvanlıktan çıkarıyor, hayvanlardan daha aşağı bir seviyeye yani ‘in hum illâ kel-en’âmi, bel hum edallu sebîlâ/ onlar ancak hayvanlar gibidir hatta yoldan sapma konusunda daha beterdirler.’ (25/Furkan:44) şeklinde tanımlanan yere doğru düşürüyor.

İnsanın bu çabası, tıpkı bir ceninin annesine karşı ‘özgürlük ve bağımsızlık savaşı’ vermesi kadar çocukça ve gülünç bir durum. Fakat bunu, aklı eren(?) yetişkinler(!) yapınca, ortaya bir insan azmanı çıkıyor. Bunlar, her yerde ve her zamanda yaşanan sorunların sebebi ve sürdürücüsü oluyorlar. Çünkü beşerin dünyadaki en temel hedefi, insana yakışır bir hayat yaşamak yani ‘HAZRETİ İNSAN’ olmaktır. İnsan olamayan beşer, ne olmuş olabilir ki?

Bu hedef gereği olarak 1440. yılımızda, dünyamızı bir kere daha şereflendiren Ramazan’dan ben, ‘İNSAN OLMAK’ konusundaki kararlılığımı -her şeye rağmen- kuvvetlendirerek bireysel dünyamı da şereflere gark etmesini istiyorum. ‘Şeref ve izzeti’ (4/Nisa:139) yanlış yerlerde aramamam gerçeğini, hayatımın en kuvvetli ve en kıymetli temeli kılmasını istiyorum.

Böyle yüce bir gayeyle bireysel dünyamı şereflendiren Ramazan’ın, bununla yetinmemesini, şefkatli bir anne ve bilge bir öğretmen gibi her durumda elimden tutmasını istiyorum. İnsanlarla ilişkilerimin bazılarında gönüller kırmış, bu esnada kendi dizlerimi de yaralamıştım. Gönül kıran ağzımı iyice yıkayıp gönül kıran hallerimi ıslah edip yaralanan dizlerimi sarmasını bekliyorum.

Bazıları da benim gönlüme, -gönlüm bir paspasmış gibi- bastı, ezdi, geçti. Gönlümü toparlayıp almasını;

‘Vasıl olmaz Hakk’a kimse cümleden dûr olmadan

Kenz açılmaz şol gönülden tâ ki pürnûr olmadan

…

Sür çıkar ağyârı dilden tâ tecelli ede Hak

Pâdişah konmaz saraya hâne ma’mur olmadan.’ (Şemseddin Sivasî)

beyitlerinin tecellisini gönlüme yaşatmasını istiyorum. Gönlümün çatlaklarını kendi kutlu merhemiyle sıvamasını, yaralarını merhametiyle okşamasını ve sevgi duygularımın tümünü sağaltmasını bekliyorum.

Kalbimin kırıklarını bağlamasını, aklımın ellerinden tutmasını, nefsimin terbiyesini kendi ellerimle bana yaptırmasını da bekliyorum. ‘Ben’, dediğim şeyin mekânı olan her bir organımın ve tüm organlarımın komutanı olan bütün duygu, düşünce ve kararlarımın makamlarını, günden güne iyileştirdiğim bir sürece beni girdirmesini istiyorum.

Çok yoruldum çok. Cehaletini bilmeyen çok bilmişlerden, kıskançlıktan çatladığı halde ‘Kardeşiz!’ diyenlerden, ellerinden dev aynasını düşürmeyenlerden, hiçbir iş yapmayıp her iş hakkında konuşanlardan, sürekli kendisini aklayıp paklayıp bulunmaz Bursa kumaşı olduğunu sananlardan… Tüm bunların arasında ezilen duygularımı toparlayıp bir aylık karantinasında sağlığına kavuşturmasını bekliyorum.

Görünür olmaya çabalayıp da insan olamayanlarla cirminden büyük laflarla binlerce peynir gemisini yürütenlerin ortasından, beni çekip almasını ve kendi sahil-i selametinde Hz. Yunus misali ‘La ilahe illa ente subhaneke, inni kuntu minezzalimin. / Senden başka ilâh yoktur. Sen her türlü noksanlıktan uzaksın. Şüphesiz ben kendine yazık edenlerden oldum” (21/Enbiya:87) diye inleyerek gözyaşlarıma karışmış pişmanlıklarımın üzerini ‘rahmet yapraklarıyla’ (37/Saffat:146) örtmesini bekliyorum.

Vicdanım sanki uzun zamandır öksüz, yetim, kimsesiz bir çocuk gibiydi. Vicdanımın yırtıklarına dikiş atmasını, onu büyütmesini, sesini yükseltmesini, o sesi de kalbime ve gönlüme hâkim kılmasını istiyorum.

İnsan nisyan ile maluldür. Hiç unutmamam gerektiği halde unuttuklarımı bir bir hatırlatarak hayatımı yeniden düzenlemesini bekliyorum. Yemeklere doyunca, suya kanınca, hava soğuksa giyinince unuttuğum yoksulları, garipleri, yetimleri unutmayacak bir bilince ulaşmamı sağlamasını bekliyorum.

BİR ZÜMRÜDÜANKA HİKÂYESİ - 21

Bir Zümrüdüanka Hikâyesi -20

Rade, hiç durmadan uçup durmalarından sıkılmış gibiydi. Belki de biraz Zümrüdüanka’yı konuşturmak istiyordu. Sordu:

-                  Zümrüdüanka, sen, bir zamanlar yeni yöntemlerle uçuş eğitimi almak için ayrılmıştın hani, ne öğrendin o zamanlar, bildiklerine ek olarak?

Zümrüdüanka, ‘Sen bunları nereden biliyorsun?’ gibi bir soru sormak istedi ancak Rade’nin kendisiyle ilgili, kendisinin bile çoktan unuttuğu şeyleri bildiğini hatırladı.

-                 Pek de fazla bir şey öğrenmedim esasında fakat o sürece kadar bu eğitim gözümde büyüyordu. Hâlbuki şimdi, o eğitimin verilmesindense belki verilmemesinin kuşların yüksek uçuş kabiliyetine zarar vermemesi için gerektiğini düşünüyorum.

-        Böyle düşündüğünü bilmiyordum.

-        Bu konuda pek konuşmak istemediğim için böyle düşündüğümü kimse bilmiyor.

-        Ne vardı size öğrettikleri şeyler arasında?

-                  Anladım, yol uzun ve sen, bu yolculuğu ikimiz için daha güzel hale getirmeye çabalıyorsun. Bu yüzden beni konuşturmak istiyorsun. Peki, anlatayım. Girdiğim Yüksek Uçuş Okulunda gördüğüm ilk eğitimin adı ‘İtiraz ve Savunma’. Burada yeni her ne varsa itiraz edip geçmişe ait ne varsa savunmak gerektiğinin dersi verildi. Her yeni, çirkin ve köksüz; her eski, soylu ve güzel kabul edilmeliydi. Bu dersin hocasına göre tüm eskilerin karşısında, en fazla tozları alınarak hayranlıkla hazır ol da durmak öğretiliyordu.

İkincisi ‘Şüphe’ dersiydi. Sen, sen misin; ben, ben miyim? Acaba öyle mi yoksa böyle mi, diyerek ruhu ve gönlü dayanaksız bırakmanın yöntemleri işlendi.  Her şeyden şüphe duyunca hiçbir şeye doğru veya yanlış demek mümkün olmuyordu. Bunları diyemeyince birisini savunup öbürüyle mücadele etmeye gerek de kalmıyordu. Sanki bir ırmak kenarında suyu seyreden susuz gibi… öylece dur.

Üçüncü dersin konusu ‘Burun nasıl büyütülür?’ idi. Herkes en çok bunda zorlanıyordu. Burnunu o kadar büyütmeliydin ki kimse gerisindeki ‘Sen’i görememeliydi. ‘Sen’in gerçeğini kimse göremeyince, kimse senin hakkında değerlendirme de yapamıyordu. Bir kısmı: ‘Ya burnu bu kadar olanın kim bilir kendisi ne kadar olur.’, diyerek ‘Sen’i hiç tanımayacaklardı. Diğer bir kısmı da diyecekti ki: ‘Ya bu çok büyük bir kişi, inanın onun seviyesinde hiç kimse yok. Bu yalnızlığı, üstten konuşması, her konuda görüşü olmasından yani her konuda uzman olmasından. Hiçbirimiz onu anlamıyor ve onun seviyesinde olamıyoruz.’ diyeceklerdi burun oranına bakarak. Burunlarının büyüklüğünden kendileri ve kimlikleri asla görünmeyen kişiler, burun büyütmenin nasıl mümkün olabileceğini öğretiyorlardı. Bu gerekliymiş çünkü diğer türlü her önüne gelen her ağzı olan konuşuyormuş. Onların dinlenmesi ve kendilerine itiraz edilmemesi için bu tavır çok gerekliymiş.

Dördüncü ders ise ‘Boş atıp dolu tutma.’ adını taşıyordu. Dersin adı buydu, verilen eğitim ise kişinin gerçekte kendisinde olmaması gereken ne varsa veya kendisinde sevmediği, beğenmediği ne varsa sürekli tersini söyleyerek kendisini öyle tanıtmasının nasıl mümkün olacağıydı. Mesela, makam hırsını: ‘Benim için hiçbir makamın bir önemi yok. Ben davama adanmış bir insanım.’ diyerek;

Ya da para hırsını: ‘Para nedir, para kişinin elinin kiridir. Yıkarsın akar gider.’ gibi,

Ya da kıskançlığını: ‘İsteseydim, ben de onlar gibi olabilirdim fakat onlar gibi davranmak benim kişiliğime ve değerlerime ters. Benim tercihim bu.’

Tüm bunlar, Yüksek Uçuş Eğitimi için çağırılmış olanlara, ne kadar inandırıcı gelebilirdi? Çünkü oradaki tüm kuşlar, az çok gerçeği biliyor fakat susuyorlardı. İşte bu anlattıklarım, canlı örneklerin uzman oyunculuğu eşliğinde gelen herkese öğretiliyordu.

-                  Sonuç ne oldu?

İSLÂM’DA NOKTALI VİRGÜL

Ya da

‘Boş Çerçeve’ Satın Almak

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com-15.04.2019

I

Devletler ve toplumlar da insanlar gibi yorulur, yıpranır, hastalanır ve bitkisel hayata girebilirler. İnsanlarda bunların belirtileri olduğu gibi, toplumlar ve devletlerde de bunların oluşmaya başladığının veya çok ilerlediğinin belirtilerini görmek mümkündür. Denilebilir ki: ‘İnsan, canlı bir organizmadır, sağlığı çok iyi olsa bile yaşama süresi yine de sınırlıdır.’ Evet, öyledir. Zaten kişilerle devlet ve toplumun en önemli farkı da buradadır. Devlet ve toplum, her yeni kuşakla -o kuşağı doğru, iyi ve bünyeye uygun yetiştirmek şartıyla- kendisine yeniden doku-ilik yani gençlik nakli yapabilir. Bu da devletin ve toplumun ömrünü uzattıkça uzatır. Bu durum hem devlet hem de toplumun ‘bireyin eğitimi’ hususundaki titizliğiyle doğrudan ilgilidir.

Dünya üzerinde yapılan eğitimlerin tümü:

*Kişinin, kendisini bilinçli ve bilinçsiz eğitimi

*Kişiyi, başkalarının bilinçli ve bilinçsiz eğitimi

*Kişiyi, sosyal hayatı etkileyen tabiat olaylarının bilinçli ve bilinçsiz eğitimi

*Kişiyi, toplumsal olgu, olay ve durumların bilinçli ve bilinçsiz eğitimi, başlıkları altında ele alınabilir.

Bu eğitimlerin sonucu, kişinin zihinsel ve duygusal iç âlemiyle dış etkenlerin etkileşimiyle ortaya çıkar.

Bunların hepsi üzerinde etkili olan, ‘vahiy’ yoluyla yapılan İlahî eğitim ise ne kadar dışarıdansa bir o kadar da içeridendir. Çünkü yaratılışı gereği insan, kendi varlığının derinliklerinde, kendisini var kılan/yaratan bir varlığın olduğunu bilir; körleşmediği sürece de ilerleyen yıllarda bu bilgi bilinç haline gelir. (2/Bakara: 18,171) İşte bu sebeple inanan kişi için hem ‘vahiy’ hem de Tanrı adına, Tanrı sözü gibi/Tanrı sözü yerine söylenen sözler, -gerçekte öyle olmasalar bile- insanlar üzerinde çok etkilidir. Bu durumu bilen ve kullanmak isteyen bazıları, insanları ve toplumları yönlendirmek adına, Allah’ın gerçek bir vahiyle söylemediğini, adeta Allah’ın sözü imiş gibi söyleyebilmektedirler. Böyle bir eylem, hangi niyetle yapılırsa yapılsın yanlıştır. Bu durum, Yaratıcının insana bıraktığı geniş özgürlük alanını, insana dar etmek, mümkünse yok etmektir. Söylemediğini Allah’a söyletmek, tabii ki haddini aşmaktır. Bu tavır vahiyde ‘İnsanları Allah ile aldatmak’ (35/Fatır:5; 31/Lokman:33) şeklinde tanımlanır. Bu durumun bir başka ifadesi de şöyle: ‘Demek bizim beyinsiz olanımız, Allah hakkında ipe sapa gelmez sözler söylüyormuş. /Şüphesiz biz, insanların ve cinlerin Allah hakkında asla yalan söylemeyeceklerini sanıyorduk.’ (72/Cin:4,5). Buradan öğrendik ki iyi veya kötü niyetle Allah adına yalan söylenebiliyormuş.

II

2013 yılında Bedri Baykam isimli bir ressam, ‘daha önce böylesinin yapılmadığını’ söyleyerek 600 tl.ye yaptırdığını söylediği boş bir çerçeveyi satışa sunmuş, (Hâlbuki boş çerçeve, Viyana Modern Sanatlar Müzesinde çok önceden beri bulunmakta; dahası esasında sanatın bazı dallarında neredeyse 100 yıldır etkili olan Dadaizm akımının etkisiyle dünyada uzun zamandan beri benzerleri yapılmaktadır.) Murat Ülker’de (bildiğimiz Ülker markası sahibi) bu çerçeveyi ‘kavramsal sanat’ adına, o günün parasıyla 125 bin dolar ödeyerek satın almıştı. Tabii ki bu tarihten sonra, satıcı ve alıcı arasında daha önce söz konusu bile ol(a)mayan bir dostluk başlamıştı. Herhangi bir marangoza 100 tl.ye yaptırılabilecek sadece çerçeveden oluşan bu tablo(?), Kasım 2016’da ‘Boş Çerçeve’ ismiyle Contemporary İstanbul'da 125 bin doların üzerinde bir değerle tekrar satıldı. Alanlar mı zeki, satanlar mı, bu ayrı bir değerlendirme konusu.

Satın alanlar, bu boş çerçeveyi evlerinin ya da iş yerlerinin en özel köşesine asmışlar mıdır yoksa satın aldıkları esnada kendilerince bir gösteri yapıp götürüp bir kenara atmışlar mıdır bilemiyoruz. Biz burada, boş çerçeveyi satmanın ve almanın değerlendirmesini yapacak değiliz. Sonuçta, alan razı, satan razı… Böyle bir durumda bize de milletimizin böyle satışlar sonrası söylediği sözü söylemek düşer: ‘Hadi hayrını gör!’

ÜÇ MAYMUNU OYNAMAK

Ayten DURMUŞ, hertaraf.com-10.04.2019

Dünyanın her tarafında bulunan kültürler ve medeniyetler, birbirlerini etkiler. İnsanlara değerli, güzel, anlamlı gelen kültür ve medeniyet unsurları, başka toplumlar ve kişiler tarafından öğrenildikçe kendiliğinden kabul görebilir. Böyle olmayan ancak gücü tekeline almış kültürler ve medeniyetlerin çoğu ise bu benimsetmeyi farklı yöntemlerle dayatır. Bu yöntemler, kendi üstünlüğünü ve muhatabın değerli hiçbir şeye sahip olmadığını varsayan bir önyargıdan kaynaklanır.

Takvimler medeniyet aktarımının önemli bir unsuru olduğu gibi, günümüz itibariyle kitaplar, filmler, iletişim unsurları da bu aktarıma vesile olmaktadır. Herhangi bir toplumda değişen yaşam tarzı, giyim biçimleri, kutlamalar, kültür ve medeniyet aktarımını görünür kılan önemli unsurlardandır.

Mesela; ‘Miladi Takvim’ (Hz. İsa as.ın doğumunu başlangıç sayan takvim), Batı-Hıristiyan kültürünü, gittiği her yere götürür. Bu takvim, bir başka toplum tarafından kabul edilsin veya o topluma kabul ettirilsin, ilgili ülke ve vatandaşları, yavaş yavaş yaşam tarzı, pek çok özel gün ve tatil gününde Hıristiyan dünya ile aynılaşacaktır. Hâlbuki tatil günü konusunda bunun tersi bir teklif, Batı-Hıristiyan Medeniyetine mensup bir ülkeye yapılsa bu onları dehşete düşürür, söz konusu bile ettirmezler. Mesela, Almanya, Fransa, İngiltere, Kanada, ABD, Rusya’ya ‘Bundan sonra tatil gününüz ‘Cuma’ olacak, cumartesi hafta başı olacak, pazar da çalışıyor olacaksınız.’ denilse ve aynı teklif Filistin coğrafyasındaki işgal toplumuna yapılsa durum ne olurdu? Bu basit öneriyi, sadece kendi toplumumuzun mevcut durumunu genel bir tefekkür için yaptım. Yoksa mesela, artık evlenen gençlerin sadece giyeceklerinin değil, kullandıkları müziklerin ve düğünlerini yaptıkları salonlara girişlerinin bile Hıristiyan-Batı kültürüyle yapılan bir düğündeki kilise salonuna girişle birebir aynı olduğundan söz etmeyeceğim.

Hıristiyan-Batı Medeniyetine eklemlenmek ve entegre olmak(?) adına, ülkemizde kendi millî kültürümüze karşı her birkaç ayda ve yılda yapılan köklü değişiklikler karşısında, senelerce savaştan ve koskoca imparatorluğun yıkılışından yorgun-bitkin çıkan milletimizin, 27 Mayıs 1935'te çıkarılan kanunla hafta tatilinin perşembe ve cuma yerine, Yahudi ve Hıristiyanların dinlerine uygun olarak cumartesi ve pazara değiştirilmesine itiraz edecek insanı ve gücü o kadar tükenmiştir ki en fazla bu değişimin ne demek olduğunu anladığımızda:

‘Bize bir nazar oldu, Cumamız Pazar oldu.’ (A. N. Asya) diyebilmişiz.

Tabii ki bu dönüşüm, yani sosyal nizamın devlet eliyle Yahudi ve Hıristiyanların değerlerine uyarlanmaya çalışılması, ülkemizde yaşayan ve zaten kendileriyle ilgili her hususta sınırsız özgürlüğe sahip Yahudi ve Hıristiyanları çok mutlu etmiştir. Fakat bu durum da önceki ve sonraki pek çok karar ve eylemler gibi milletimizin sinesinde yeni ve kapanmaz bir yaraya daha sebep olmuştur.

Bu ve benzer değişimlerin hepsine birden sevinen asıl kesim ise Osmanlı Devletimizle asırlardır savaşan ve yok edebilmek için her yolu deneyen Hıristiyan-Batı Medeniyetiydi. Bu medeniyetin karşısına konuşlanmış olan İslam Medeniyetinin en güçlü temsilcisi Osmanlının -yıkılış sürecinden sonra- yerine kurulan (alacaklarında ve haklarında değil, sadece borçlarında mirasçısı kabul edilen) yeni devlet, Hıristiyan-Batı’ya ait değerleri benimsiyor, yani bir anlamda onların üstünlüğünü kabul ediyor, onlara entegre olabilmek için onlar karşısında kendisine ait her değeri yok sayıyor ve yok ediyordu. Esasında bu durum onların zaten asırlardır istediği bir şeydi. Sonunda Osmanlının varisleri, onları karşısında, -onların baskı ve direktifleri söz konusu olsa da- kendilerini özgün, milli ve değerli kılan şeyleri terk ediyor, Batı-Hıristiyan Medeniyetinin değer ve prensiplerini istiyordu. Fakat dünya üzerindeki hiçbir değer ve prensip, başka coğrafyalara giderken/götürülürken ait olduğu kültürü ve medeniyeti terk ederek gitmez. Tersine dini, edebiyatı, müziği vs. dâhil olmak üzere her şeyini toplar gider. Nedense ülkemize dayatılan hususlarda bu hakikat görmezden gelinmiştir.